علایم، درمان و پیشگیری از مسمومیت با آرسنیک

مسمومیت با آرسنیک (Arsenic poisoning) هنگامی اتفاق می افتد که سطوح قابل توجه و خطرناکی از این ماده وارد بدن انسان شود. آرسنیک یک ماده شیمیایی نیمه فلزی و طبیعی است که در سراسر جهان در آب های زیرزمینی یافت می شود. نحوه وارد شدن این ماده به داخل بدن جانداران میتواند ناشی از بلع، جذب یا استنشاق آن باشد.

اگر مسمومیت ناشی از آرسنیک به موقع درمان نشود میتواند خطرات جدی برای سلامتی در پی داشته باشد. در نهایت اگر شخص مبتلا درمان نشود حتی ممکن است که دچار مرگ شود. بنابراین برای دور ماندن یا مسموم نشدن با این سم طبیعی، باید اقدامات احتیاطی را در موارد غیرطبیعی انجام داد.

حقایق سریع درباره مسمومیت با آرسنیک

• آرسنیک یک ماده شیمیایی شبه فلزی و طبیعی است که ممکن است در آب های زیرزمینی وجود داشته باشد.
• با ورود مقادیر غیر طبیعی و خطرناک این ماده به داخل بدن، ابتدا مشکلاتی در بدن شخص به وجود می آید اما بعدها احتمال ابتلا به سرطان، بیماری کبدی وجود دارد. در موارد شدید خطر اغما و مرگ نیز وجود دارد.
• یافتن مقادیر خطرناک آرسنیک در محیط زیست بسیار نادر است. مناطق با سطوح خطرناک آرسنیک معمولاً شناخته شده هستند و مقرراتی برای جلوگیری و مقابله با خطر مسمومیت آن در مناطق ذکر شده وجود دارد.
• هرکسی که مظنون به وجود این سم در محیط محلی خود است، باید برای اطلاعات بیشتر با مقامات محلی خود تماس بگیرد.

آرسنیک چیست؟

آرسنیک یک از اجزای طبیعی و متالوئیدی (شبیه فلز، یعنی فلز نیست اما برخی از ویژگی های فلزات را دارد) پوسته زمین است. مقادیر کمی آرسنیک در تمام سنگ ها، هوا، آب و خاک وجود دارد.

غلظت آرسنیک ممکن است در برخی مناطق جغرافیایی خاص بالاتر باشد. این وضعیت می تواند نتیجه فعالیت انسان ها در برخی زمینه ها مانند معدنکاری فلزات یا استفاده بیش از حد از سموم دفع آفات باشد. البته به طور طبیعی شرایط نرمال زیست محیطی نیز می تواند منجر به بالا رفتن غلظت این ماده شوند.

این ترکیب را می توان با سایر عناصر موجود در ترکیبات شیمیایی مختلف یافت. اشکال آلی این عنصر حاوی کربن است، اما اشکال معدنی آن این چنین نیست. نکته جالب درباره آرسنیک این است که نمی توان آن را در آب حل کرد.

ترکیبات آرسنیک معدنی خطرناکتر و مضرتر از ترکیبات آلی هستند. این ترکیبات به احتمال زیاد با سلولهای بدن واکنش نشان می دهند، عناصر خاصی را از سلول جدا می کنند و عملکرد طبیعی سلول را تغییر می دهند.

به عنوان مثال سلول ها از فسفات برای تولید انرژی و سیگنالینگ (برقراری ارتباط با سایر سلول ها) استفاده می کنند. اما یک نوع آرسنیک (معروف به آرسنات) می تواند عملکرد فسفات را تقلید کرده و جایگزین آن شود. این جایگزینی توانایی سلول را در تولید انرژی و برقراری ارتباط با سلول های دیگر مختل می کند.

علائم

علائم مسمومیت با آرسنیک می تواند حاد و شدید و یا مزمن و ادامه دار باشند. شخصی که آرسنیک بلعیده است ممکن است ظرف ۳۰ دقیقه علائم و نشانه هایی را نشان دهد.

برخی از علایم اولیه مسمومیت با آرسنیک عبارتند از:

• خواب آلودگی
• سردرد
• گیجی
• اسهال شدید

اگر آرسنیک استنشاق شده باشد، یا مقدار کمی از آن بلعیده شده باشد، ممکن است علائم پس از مدت طولانی تری ظاهر شوند. با پیشرفت مسمومیت با این شبه فلز، بیمار ممکن است شروع به تشنج و لرزش کند و رنگدانه های انگشتان آنها تغییر کند.

علائم و نشانه های مرتبط با موارد شدیدتر مسمومیت با آرسنیک عبارتند از:

• طعم فلز در دهان
• ترشح بزاق اضافی
• مشکل در بلع
• مشاهده خون در ادرار
• گرفتگی عضلات
• ریزش مو
• گرفتگی شکمی
• تشنج
• تعریق بیش از حد
• استفراغ
• اسهال

مسمومیت با آرسنیک به طور معمول روی پوست، کبد، ریه ها و کلیه ها تأثیر می گذارد. در مرحله آخر علائم شامل تشنج و شوک است. این وضعیت می تواند به حالت اغما یا مرگ کشیده شود.

عوارض

عوارض مرتبط با مصرف طولانی مدت آرسنیک شامل موارد زیر است:

• سرطان
• بیماری کبد
• دیابت
• عوارض سیستم عصبی مانند کاهش احساس در اندام و مشکلات شنوایی
• مشکلات گوارشی

علل

آبهای زیرزمینی مقادیر کمی آرسنیک دارند. در بعضی مواقع، این سطوح ممکن است بیش از میزانی باشد که انسان قادر به تحمل آن باشد. علت اصلی مسمومیت با آرسنیک، مصرف بیش از حد آن است.

علت اصلی مسمومیت با آرسنیک در سراسر جهان نوشیدن آب های زیرزمینی است که حاوی مقادیر زیادی از این سموم است. آب های زیر زمینی توسط سنگ هایی که حاوی این عنصر سمی هستند آلوده می‌شوند.

عنصر آرسنیک و شرایط شغلی

اگر تدابیر ایمنی مناسبی در نظر گرفته نشود، ممکن است کارگران در صنایع خاص با خطر مسمومیت بیشتری با این شبه فلز روبرو شوند.

برخی از این صنایع عبارتند از:

• تولید شیشه
• ذوب آهن و فلزات دیگر
• پردازش چوب
• تولید و استفاده از برخی سموم دفع آفات

روشی که از طریق آن آرسنیک وارد بدن انسان در این صنایع می شود بستگی به نحوه استفاده از این عنصر دارد. به عنوان مثال:

• آرسنیک ممکن است در صنعت ذوب فلزات استنشاق شود.
• در صنعت پردازش چوب، این ماده ممکن است از طریق پوست جذب شود.

نکته

• ممکن است در بعضی از مواد غذایی مانند گوشت مرغ و ماهی اثری از آرسنیک وجود داشته باشد. به طور معمول مرغ به دلیل داشتن آنتی بیوتیک در خوراک مرغداری ها، دارای بالاترین سطح آرسنیک است.
• همچنین مشخص شده است که برنج به طور بالقوه حاوی میزان بیشتری آرسنیک موجود در آب است. (مخصوصا این برنجای هندی و اونطرف تر)

تشخیص

انجام برخی آزمایشات پاتولوژیک می تواند نمونه ای از مسمومیت با آرسنیک را تأیید کند. در مناطق و مشاغلی که با خطر مسمومیت با آرسنیک همواجه هستند، نظارت بر میزان و درصد این شبه فلز بسیار مهم است. میزان آن را می توان از طریق خون، مو، ادرار و نمونه های ناخن انگشتان ارزیابی کرد.

زمان دقیق قرار گرفتن در معرض مسمومیت با این ماده خطرناک در طی ۱ تا ۲ روز پس از قرار گرفتن در معرض آرسنیک با کمک آزمایش ادرار مشخص میشود. این آزمایشات همچنین می تواند برای کمک به تشخیص موارد مسمومیت ظاهری با آرسنیک انجام شود.

آزمایشات روی مو و ناخن ها می تواند میزان قرار گرفتن در معرض آرسنیک را در طی یک دوره تا ۱۲ ماه مشخص کند.

درمان

به طور کلی درمان بستگی به نوع و مرحله مسمومیت با آرسنیک دارد. پزشکان با برخی از روش ها قبل از ایجاد هرگونه آسیب، آرسنیک را از بدن انسان خارج می کنند. برخی دیگر از پروسیجرها، دیگر آسیب هایی را که قبلاً رخ داده است ترمیم یا به حداقل می رسانند.

روشهای درمانی شامل موارد زیر است:

• از بین بردن لباس هایی که می توانند با آرسنیک آلوده شوند
• شستشوی کامل پوست آسیب دیده
• انتقال خون
• مصرف داروی قلبی در مواردی که قلب از کار بیفتد
• استفاده از مکمل های معدنی که خطر ابتلا به مشکلات احتمالی کشنده ریتم قلب را کاهش می دهد
• مشاهده و مانیتورینگ عملکرد کلیه

شستشوی معده و روده یکی از گزینه های درمانی پیش رو خواهد بود. راه حل ویژه ای که به کمک آن فضای داخلی روده ها شستشو داده می شود تا علاوه بر دفع آرسنیک، مانع از جذب آن توسط روده شد.

جلوگیری

اقدامات زیر می تواند برای محافظت افراد در مقابل آسیب آرسنیک صورت بگیرد:

• سیستم های دفع آرسنیک در منازل: اگر سطح آرسنیک در یک منطقه بصورت بالا و یا نا امن تشخیص داده شود، می توان سیستم هایی را برای خانه تهیه کرد تا آب آشامیدنی را تصفیه کرده و میزان آرسنیک آن را کاهش دهد.
• آزمایش منابع آب در مناطق مشکوک: بررسی شیمیایی آب می تواند به شناسایی منابع سمی کمک کند.
• رعایت احتیاط هنگام برداشت و استفاده از آب باران: در مناطقی با بارندگی زیاد، از مسمومیت با آرسنیک می توان جلوگیری کرد.
• توجه به عمق چاه ها: هرچه چاه عمیق تر باشد، احتمالاً آنکه این عنصر در آن حضور داشته باشد کاهش پیدا میکند زیرا این شبه فلز یکی از اجزای تشکیل دهنده پوسته زمین است.

ترجمه شده از وبسایت: medicalnewstoday.com