آمبولی هوا عارضه ای که به راحتی آب خوردن شما را می‌کشد

آمبولی هوا (air embolism) یا به عبارت دقیق تر آمبولی گاز (gas embolism)، هنگامی رخ می دهد که یک یا چند حباب هوا وارد رگ یا شریان خون شود. این عارضه می تواند عبور خون از عروق را مسدود کرده و تهدید کننده زندگی باشد.

بسته به محل انسداد، علائم و شدت آمبولی هوا متفاوت است. این عارضه یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در جمعیت غواصان جهان است

وبسایت نسخه در این مقاله به بررسی علل، علائم و تشخیص آمبولی هوا و همچنین روش های جلوگیری از آن می پردازد.

حقایق سریع در خصوص این عارضه

این آمبولی اغلب در هنگام غواصی تشکیل می شود
تشکیل حباب های هوا در وریدها (سیاهرگ ها) به اندازه شریان ها (سرخرگ ها) جدی نیست.
آمبولی گاز شریانی می تواند باعث سکته مغزی شود
فقط ۲-۳ میلی لیتر هوای تزریق شده در گردش مغزی می تواند باعث مرگ شود
برخی از اقدامات و پروسه های پزشکی و درمانی می تواند باعث بروز و تشکیل آمبولی‌هوا شود
تخمین زده می شود که حدود ۵۷٪ از جراحی های ارتوپدی با بروز این عارضه همراه هستند
علائم اصلی آمبولی گازی شامل درد مفاصل، احساس استرس، درد قفسه سینه و لرز است
یکی از راه های جلوگیری از این عارضه در غواصان، اجتناب از سوء مصرف الکل و انجام تمرینات ریلکسیشن است.

آمبولی هوا چیست؟

به طور کلی آمبولی به هر چیزی که به صورت ناخواسته در سیستم عروقی گیر افتاده باشد، اطلاق می شود.

به طور خاص، آمبولی هوا، حباب یا حباب هایی از جنس گاز است که در رگ های خونی باعث انسداد خون می شوند. این حباب ها در برخی مواقع، خون رسانی به یک قسمت خاص از بدن را قطع می کنند.

این عارضه به راحتی می تواند آسیب قابل توجه و دائمی به سیستم عصبی مرکزی وارد کند و به همین دلیل باید به عنوان اورژانس درمان شود.

اگر حباب های هوا که در شریان قرار دارند به مغز برسند، به آن آمبولی مغزی نیز گفته می شود و می تواند باعث سکته مغزی شود.

نکته اول: تزریق ۲-۳ میلی لیتر هوا در گردش خون مغزی می تواند کشنده باشد.

نکته دوم: فقط ۵/۱ تا ۱ میلی لیتر هوا در ریه ریوی می تواند باعث ایست قلبی شود

علل

همانطور که گفته شد، برخی از اقدامات پزشکی می تواند مقادیر کمی هوا را وارد بدن کند. این وضعیت می تواند جدی باشد، اما بندرت اتفاق می افتد. اکثر قریب به اتفاق موارد آمبولی هوا در میان غواصان دیده می شود. در حقیقت، آمبولی های هوا شایع ترین علت مرگ در بین غواصان هستند.

این عارضه به دو طریق در غواصان و به دنبال پاسخ به شیرجه زدن در آب رخ می دهد. این دو روش در ادامه توضیح داده شده اند:

بیماری رفع فشار (Decompression sickness)

این مشکل به عنوان the bends نیز شناخته می شود و هنگامی که یک غواص خیلی سریع روی سطح قرار می گیرد آغاز می شود. با پایین رفتن غواص، بدن او به همراه گازی که تنفس می کنند (اکسیژن و نیتروژن) تحت فشار بیشتری قرار می گیرد. غواص دائماً از اکسیژن استفاده می کند، اما نیتروژن موجود در سیستم تنفسی در بافت های غواص جمع می شود.

اگر غواص خیلی سریع به سطح آب برگردد، نیتروژن مجددا نمی تواند به درستی به خون بازگردد و به شکل حباب از بافت خارج می شود.

برای کمک به درک این فرایند سعی کنید یک شیشه نوشابه گازدار را متصور شوید. هنگامی که بطری بسته است، دی اکسید کربنی دیده نمی شود زیرا تحت فشار است و کمپرس شده است.

اما اگر آن را هم بزنید با باز کردن درب دی اکسید کربن به شکل حباب های قابل مشاهده تبدیل می شود. اگر بطری را تکان ندهید و به آرامی آن را باز کنید حبابی هم تشکیل نمیشود.

باروتروما ریه (Pulmonary barotrauma)

اگر غواص در هنگام صعود سریع و ناگهانی نفس خود را نگه دارد، می تواند به لبه های ریه آسیب وارد کند. با کاهش فشار در هنگام بالا آمدن، حجم هوا در ریه ها افزایش می یابد. اگر نفس به صورت ارادی نگه داشته شود، کیسه های هوای کوچک ریه ها (آلوئول ها) می توانند دچار پارگی شوند. این پارگی ها می تواند اجازه دهد گاز به داخل خون منتقل شود.

علل دیگر آمبولی هوا می تواند یاتروژنیک (ناشی از مداخله پزشکی) باشد. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:

تزریق داخل وریدی
جراحی لاپاراسکوپی
عمل جراحی قلب باز
بیوپسی ریه
پروسیجرها و روشهای رادیولوژی
زایمان به خصوص سزارین
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک (ERCP)

در مورد شیوع آمبولیسم های هوا به دنبال انجام عمل جراحی، هیچ آمار دقیقی در دست نیست. برخی تخمین می زنند که آمبولی هوای عروقی در چیزی حدود ۱۰-۸۰٪ جراحی های مغز و اعصاب و ۵۷٪ از جراحی های ارتوپدی رخ می دهد.

علائم

علائم و نشانه های آمبولی گاز می تواند موارد زیر را شامل شود:

درد در مفاصل یا عضلات
ضربان قلب نامنظم
تاری دید
اضطراب
خارش پوست
تشنج
فشار خون پایین
سرگیجه
مشکل نفس کشیدن
درد قفسه سینه
سرگیجه
خستگی شدید
لرز
از دست دادن هماهنگی اندام ها
توهم بینایی یا شنوایی
حالت تهوع یا استفراغ
سیانوز
فلج یا ضعف یک یا چند اندام
از دست دادن هوشیاری

اگر یک غواص در آب و طی ۱۰-۲۰ دقیقه پس از شیرجه، این علائم را احساس می کند، باید به صورت افقی دراز بکشد، اکسیژن ۱۰۰٪ دریافت کنند و به بیمارستان منتقل شوند.

تشخیص

مهمترین عامل کلینیکی در تشخیص آمبولی هوا سابقه بیمار است. این علائم می تواند تجلی تعدادی از اختلالات باشد. با این حال، تجربه اخیر غواصی یا عمل جراحی ممکن است به یک آمبولی هوا اشاره داشته باشد.

برخی از روش های جراحی که بیشترین خطر ابتلا به آمبولی هوا را دارند عبارتند از:

کرانیوتومی
سزارین
تعویض مفصل ران
و جراحی قلب
بای پس قلبی ریوی

برخی از تست های تشخیص برای مشخص شدن این عارضه عبارتند از:

اشعه ایکس قفسه سینه
استتوسکوپ
تغییر در گازها
سونوگرافی داپلر
اکوکاردیوگرافی ترانس ازوفاژیال

درمان

اگر آمبولی هوا به دلیل غواصی ایجاد شده باشد، تنها انتخاب درمان فشرده سازی فوری در یک محفظه هایپر بریک است. غواص به صورت عمودی دراز کشیده و ترکیبی از گازها را با فشار زیاد تنفس می کند.

این کار جریان خون طبیعی را احیا کرده و اندازه آمبولی را کاهش می دهد. فشار باعث می شود که نیتروژن مجدداً در جریان خون جذب شود. این پروسه چند ساعت طول می کشد. زیرا فشار به آرامی در محفظه کاهش می یابد و از صعود غواصی تقلید می کند. بسته به شدت شرایط، درمان ممکن است برای چند روز ادامه یابد.