کاتتر سیاهرگ مرکزی

کاتتر سیاهرگ مرکزی چیست؟

کاتتر سیاهرگ مرکزی (CVCs) همچنین ابزار دسترسی ورید مرکزی (CVADs) یا طناب ­های مرکزی نیز نامیده می­ شوند. آن­ها برای قرار دادن مستقیم داروها، فرآورده­ های خونی، مواد مغذی  یا مایعات در خون شما استفاده می­ شوند. همچنین می ­توانند برای گرفتن خون شما برای آزمایش مورد استفاده قرار گیرند.

بسیاری از انواع مختلف CVC ها در دسترس هستند که در اینجا بررسی می­ شوند، به دو نوع که به ­طور متداول استفاده می ­شوند، با جزئیات بیشتر پرداخته می ­شود: پورت و خط PICC .

چرا ممکن است من به کاتتر سیاهرگ مرکزی نیاز داشته باشم؟

اغلب داروهای شیمی درمانی مستقیما در جریان خون شما قرار داده می­ شوند. هنگامی­ که سوزن­ ها و کاتترها بارها در رگ­ های کوچک بازوها و یا دستان شما قرار داده می­ شوند، می­ تواند سبب ساییدگی، پارگی و زخم در رگ­ها شوند. این باعث می­ شود که در IV سخت تر قرار داده شود و گاهی اوقات، باید تلاش بسیاری برای قرار دادن یکی از آن­ها بکنید.

یک کاتتر IV معین، یک لوله پلاستیکی کوچک در حدود یک اینچ طول با یک هاب پلاستیکی است. از یک سوزن برای قرار دادن کاتتر درون یک ورید در ساعد یا دست شما استفاده می ­شود و سپس سوزن برداشته می­ شود و کاتتر در رگ و هاب در خارج از پوست باقی می­ ماند. یک کاتتر IV نوعی می­ تواند حداکثر برای چند روز باقی بماند، بنابراین، اگر شما هفته ها یا ماه­ ها نیاز به درمان دارید، به تعداد زیادی از IV ها نیاز خواهید داشت.

نوع دیگر، کاتتر ورید مرکزی یا CVC است. CVC، یک کاتتر بزرگ­تر است که درون یک ورید بزرگ در قفسه سینه یا بالای بازو قرار داده می ­شود. تا زمانی ­که شما تحت درمان هستید، در آن­جا باقی می ­ماند و بنابراین شما نیاز ندارید که هربار یک سوزن را تحمل کنید. برخی از انواع  CVC ها می ­توانند برای هفته ها، ماه ­ها یا حتی سال­ ها باقی بمانند.

برخی از دلایلی که شما ممکن است یک CVC بخواهید یا به آن نیاز داشته باشید:

• برای دریافت بیش از یک دارو به ­طور همزمان
• برای دریافت شیمی درمانی انفوزیون مداوم (بیش از ۲۴ ساعت یا بیش­تر)
• برای دریافت مواد مغذی
• برای درمان ­های مکرر
• برای درمان در خانه
• برای درمان طولانی مدت (بیش از چند ماه یا حتی بیشتر)

برای گرفتن داروها (مخدر), که می ­تواند باعث آسیب جدی به پوست و بافت عضله شود، اگر آن­ها به خارج از رگ نشت پیدا کنند (این داروها به­ عنوان وزیکانت (تاول زا)  شناخته می ­شوند). گرفتن این داروها از طریق یک CVC نسبت به IV  کوتاه مدت خطر نشت دارو و آسیب بافت­ها را کاهش می ­دهد.
بسیاری از مردم در مورد گزینه های کاتتر وریدی مرکزی (CVC) قبل از شروع درمان با پزشک خود صحبت می­ کنند. برخی در طول درمان می­ فهمند که آن­ها نیاز به یک CVC دارند زیرا رگ­ ها در دستان و بازوها قادر به استفاده شدن برای تکمیل شیمی درمانی برنامه ریزی شده نیستند.

نوع CVC که شما نیازدارید بستگی به برخی موارد دارد، مانند:

• چه مدت  شما تحت درمان خواهید بود.
• هر دوز از شیمی درمانی چه مدت طول می­ کشد.
• چه تعداد از داروها باید در یک بار داده شوند.
• اولویت­ های شما
• اولویت ­های پزشک شما
• مراقبت مورد نیاز برای حفظ CVC
• هزینه

مشکلات پزشکی دیگری که ممکن است داشته باشید، برای مثال مشکلات لخته شدن خون یا لنف ادم (تورم)
قبل از این­که شما برای گرفتن  CVC موافقت کنید، با پزشک خود در مورد نوعی که او توصیه م ی­کند و دلیل آن صحبت کنید. پزشک شما می ­تواند به شما برای تصمیم گیری درباره این­که آیا شما به یک CVC نیاز دارید و نیز نوع مناسب CVC  به شما کمک کند.

این ابزارها در نقاط مختلف بدن قرار می­ گیرند و به سطوح مختلف مراقبت نیاز دارند. برخی عوامل می­ توانند فعالیت­های خاص را محدود کنند و همچنین ایمنی می ­تواند یک مساله نگران کننده باشد. هر نوعی، مشکلات احتمالی و عوارض خود را دارد (مشکلات عمومی در بخش “چه نوعی از مشکلات با CVC مرتبط هستند؟” پوشش داده شده ­اند). در مورد انتخاب ­های خود بپرسید تا مطمئن شوید که نوعی که برای شما بهتر کار خواهد کرد را می­ گیرید، در حالی­که هنوز نیازهای درمانی خود را دریافت می­ کنید. همچنین مطمئن شوید که آیا بیمه درمانی شما، هزینه های CVC را پوشش می ­دهد.

پورت چیست؟

پورت یک نوع کاتتر ورید مرکزی است که همچنین پورت دسترسی وریدی قابل کاشت نیز خوانده می ­شود. پورت یک مخزن کوچک ساخته شده از پلاستیک یا فلز با یک لوله نازک (به نام خط) است که از مخزن به یک سیاهرگ بزرگ وصل می ­شود.  پورت­ ها به­ طور دائم در زیر پوست قفسه سینه یا بازو در حین عمل جراحی قرار گرفته ­اند. مخزن یک سپتوم سیلیکون (غشاء آب بندی) در بالا دارد و سوزن­ های ویژه از طریق پوست برای استفاده پورت به سپتوم گیر می­ کنند. پورت­ های تکی و دوتایی در دسترس هستند. یک پورت تکی در تصویر زیر نشان داده شده است. یک پورت دوتایی شبیه دو مخزن متصل به یکدیگر است.

پورت می­ تواند سال ­های متمادی باقی بماند و زمانی­که هیچ سوزنی در آن وجود ندارد، نیازی به مراقبت­ های ویژه درمانی ندارد. هنگامی­که منطقه اطراف آن التیام یافت، شما می ­توانید حمام کنید، دوش بگیرید و یا حتی شنا کنید. تیم مراقبت سلامت به شما خواهد گفت که چه زمانی برای این کارها مناسب است.

هنگامی­ که پورت استفاده نمی ­شود باید در حدود یک بار در ماه شسته شود.

برخی از برندهای تجاری پورت شامل Port-A-Cath®، BardPort®، PassPort®،  Mediport® و Infusaport® هستند.

خط PICC چیست؟

برخی از کاتترهای ورید مرکزی، لوله­ های نرمی هستند که از پوست بیرون می ­­آیند و به هیچ سوزنی نیاز ندارند. یک کاتتر مرکزی محیطی قرار داده شده یا خط PICC (تلفظ “پیک”) یک مثال از این نوع است. یک سوزن برای قرار دادن خط درون یک سیاهرگ در بازو استفاده می­ شود و کاتتر (یا خط) از طریق سوزن به انتهای یک سیاهرگ بزرگ در قفسه سینه نزدیک قلب کشیده می­ شود. سپس، سوزن حذف می­ شود. جراحی برای قرار دادن خط PICC مورد نیاز نیست.

یک خط PICC ممکن است برای چندین هفته تا ماه باقی بماند. ممکن است یک یا چند “دم” (خطوط خارج شده از پوست) روی PICC وجود داشته باشد.

PICC  و پانسمان نمی ­توانند مرطوب باشند. در هنگام حمام کردن باید پوشانده شوند.

کاتتر و پوست اطراف کاتتر، به مراقبت منظم نیاز دارند. تیم مراقبت سرطان به شما درباره آن­چه باید انجام دهید، آموزش می ­دهند. برخی از اسامی برندهای خط  PICC، Per-Q-Cath®  و Groshong PICC® هستند.

انواع دیگر کاتترها یا CVC ها چه هستند؟

• کاتترهای میدلاین

یک کاتتر میدلاین بسیار شبیه یک خط PICC کوتاه است. این کاتتر در یک سیاهرگ بازو از طریق یک سوزن قرار می ­گیرد، اما کاتتر به اندازه یک PICC کشیده نمی ­شود. (در واقع یک CVC نیست، زیرا  به سیاهرگ بزرگ در قفسه سینه کشیده نمی­ شود.) عمل جراحی مورد نیاز نیست. مراقبت از کاتتر خارجی و شستشوی منظم مورد نیاز است. برخی از اسامی برندها Per-Q-Cath Midline® و Groshong Midline® هستند.

• کاتترهای ورید مرکزی با تونل

این نوع از کاتتر می ­تواند تعداد زیادی کانال­ های جداگانه یا لوله ­ها (به نام لومن) داشته باشد و با عمل جراحی در یک سیاهرگ بزرگ (مرکزی) در قفسه سینه قرار می­ گیرد. کاتتر در زیر پوست تونل می ­زند، اما دهانه­ های لومن از پوست بیرون می­ زند. این یک کاتتر بلند مدت است که برای ماه ها تا سال­ ها مفید است. کاتتر خارجی و پوست اطراف آن به مراقبت و شستشوی منظم نیاز دارند. برخی برندها شامل Hickman®، Broviac®، Groshong® و Neostar® هستند.

چه مسائلی با کاتترهای وریدی مرکزی (CVCs) در ارتباط هستند؟

مشکلات بالقوه وقتی­ که کاتتر قرار می­ گیرد

شما ممکن است در جایی­ که کاتتر قرار دارد و یا جایی­ که در زیر پوست شما نهفته است، درد داشته باشید.

سوزن یا کاتتر که در داخل رگ خونی قرار دارد، ممکن است به رگ آسیب برساند. این می ­تواند باعث کبودی یا خونریزی در محل سوراخ یا عفونت شود.

خونریزی – پزشک تست­ های خون را قبل از این­که CVC قرار داده شود، انجام می­ دهد تا مطمئن شود که خون شما به ­طور معمول لخته می­ شود. حتی زمانی­ که به­ طور نرمال لخته نمی­ شود، به­ طور معمول، خون می­ تواند از سیاهرگ نشت کند و باعث کبودی، فشار روی رگ­ های خونی دیگر و مشکلات دیگر شود. در اغلب موارد، خونریزی خفیف است و خود به خود متوقف می­ شود.
گاهی اوقات یک وضعیت به نام فرو افت ریه (پنوموتوراکس) ممکن است رخ دهد، زمانی­ که یک CVC در سینه یا گردن قرار داده می­ شود. این حالت وقتی اتفاق می افتد که ریه سوراخ شده است و هوا در قفسه سینه خارج از ریه جمع می­­ شود. جایگاه CVC توسط سونوگرافی و یا فلوروسکوپی مشخص می­ شود و تا حد زیادی این خطر را کاهش می­دهد.
ریتم طبیعی قلب ممکن است آشفته شود وقت ی­که کاتتر در آن قرار داده می ­شود. این وضعیت معمولا موقتی است و زمانی­که کاتتر انباشته می­ شود، ریتم به حالت طبیعی برمی­ گردد. این مساله بندرت باعث مشکلات جدی می­ شود.
در موارد نادر، کاتتر به محل اشتباه مانند یک سرخرگ به­ جای یک سیاهرگ می ­رود،. اگر اتفاق بیفتد، کاتتر باید خارج شود. اگر هیچ عارضه دیگری وجود نداشته باشد، معمولا سرخرگ به خودی خود بهبود می­ یابد.
عفونت ممکن است در محلی از پوست که برای قرار دادن در کاتتر بریده یا سوراخ می­ شود، توسعه یابد. مطمئن باشید که دستورالعمل مراقبت از پوست اطراف کاتتر را دنبال می­ کنید تا بهبود یابد.

هنگامی­ که با تیم مراقبت از سرطان خود تماس می­ گیرید

به شما گفته می­ شود که چگونه ازCVV  خود مراقبت کنید و دستورالعمل­ هایی به شما داده می ­شود در مورد انواع مشکلاتی که شما نیاز دارید سریعا به پزشک خود بگویید. برخی از این مشکلات عبارتند از:

• درد، قرمزی، تخلیه یا گرما در CVC که بدتر می­ شود.
• خونریزی جایی­ که  CVC به بدن شما فرو می­ برد.
• مشکلات تنفسی جدید و یا تنگی نفس
• تغییر در ضربان قلب شما
• سرگیجه
• تب

مشکلاتی که ممکن است بعدا اتفاق بیفتد

عفونت. عفونت پوست می ­تواند از جایی شروع شود که کاتتر یا پورت به درون بدن می ­رود. عفونت­ های جدی تر جریان خون نیز می­ تواند رخ دهد. احتمال عفونت می ­تواند کاهش یابد اگر شما (و هر کس دیگری که کاتتر را استعمال می­ کند) دست ­های خود را قبل از استفاده از آن بشویید، پانسمان را با دقت عوض کنید، هر بار که پانسمان را عوض می­ کنید، پوست را چک کنید و زمانی­ که از کاتتر استفاده می­ کنید، تجهیزات را با دقت استریل کنید. اگر متوجه هر گونه تغییر در پوست اطراف CVC شدید، با تیم مراقبت از سرطان خود تماس بگیرید. همچنین اگر دچار تب یا لرز شده ­اید، به آن­ها بگویید، زیرا آنها می­ توانند نشانه­ های عفونت در خون باشند.
یک سوراخ یا شکستگی در کاتتر ممکن است به نشت مایع منجر شود. مهم است که همیشه کاتتر در موضع یکسان نگه­داشته نشود زیرا می­ تواند  آن ناحیه را ضعیف کند. وقتی­ که آن را می­ شویید، هرگز از نیروی زیاد استفاده نکنید. اگر متوجه نشت شدید، لوله بین بدن و محل نشتی را محکم کنید. با تیم مراقبت از سرطان خود تماس بگیرید تا در مورد اقدامات بعدی آگاه شوید.
کاتتر می ­تواند شیفت یا حرکت کند و یا در سیاهرگ پیج و تاب بخورد. اگر اتفاق بیفتد، ممکن است نیاز به جایگذاری مجدد و یا حذف آن داشته باشید.
هر نوع کاتتر ممکن است توسط خون لخته شده مسدود شود. شما می­ توانید این خطر را با شستشوی دقیق کاتتر طبق دستور به حداقل برسانید. هنگامی­ که یک کاتتر مسدود می ­شود، گاهی اوقات می­ تواند با تزریق داروهای خاص باز شود، اما ممکن است نیاز به حذف و یا جایگزین شدن داشته باشد.
برخی از انواع CVC ها اگر با نوار بسته و یا به پوست بخیه نشده باشند، می­ توانند حرکت کنند و یا بیرون کشیده شوند. اگر CVC ها کشیده شوند یا لوله از پوست شما بیرون بزند،  سریعا با تیم مراقبت سرطان خود تماس بگیرید.
کاتترهای خاصی نیاز به بسته شدن وقتی­ که استفاده نمی­ شوند، ندارند و برای نگه داشتن از ورود هوا کلاهک باید محکم پیچیده شود. (مقدار زیادی هوا در داخل کاتتر ممکن است منجر به حالت اورژانسی شود که باعث درد قفسه سینه یا تنگی نفس می­ شود.) بدانید که چگونه کاتتر خود را محکم کنید و مطمئن شوید که یک گیره اضافی در خانه دارید.
گاهی اوقات یک لخته خون در اطراف کاتتر تشکیل می­ شود که می­ تواند باعث تورم در بازو، شانه، گردن یا سر شما شود. سریعا با تیم مراقبت از سرطان خود تماس بگیرید اگر متوجه تورم جدید شدید. لخته ممکن است با رقیق کننده خون درمان شود اما در برخی موارد، CVC  باید برداشته شود.

مطمئن باشید که مزایا و خطرات داشتن یک CVC را می ­دانید. بدانید که چه مشکلاتی دارید، چه کاری باید انجام دهید و چه زمانی باید با تیم مراقبت سرطان خود تماس بگیرید.

برای مراقبت از CVC خود به چه چیزی نیاز دارم؟

پرستاران به شما می­ آموزند که چگونه از CVC خود مراقبت کنید. نوع مراقبتی که مورد نیاز خواهد بود به نوع CVC که شما دارید بستگی دارد.

در اینجا برخی از کارهایی وجود دارد که شما می ­توانید برای کمک به مراقبت خوب از CVC انجام دهید:

• همیشه دستان خود را قبل از دست زدن به CVC بشویید.
• سعی کنید پانسمان را خشک نگه دارید. این می­ تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند. وقتی که شما دوش می­ گیرید، موضع را با مواد ضد آب (مانند نوارهای پلاستیکی پوشاننده) بپوشانید. مطمئن باشید که شما
• پانسمان و کلاهک را پوشانده­ اید.
• لوله­ ها را به بدن خود برای کمک به حفظ آن از کشیده شدن باند پیچی کنید. لوله را خم یا چین دار نکنید.
• آنچه شما نیاز دارید را بدانید و تجهیزات کافی برای مراقبت از کاتتر خود را در دسترس داشته باشید. همیشه مطمئن باشید که کیت­ های پانسمان اضافی دارید برای وقتی­ که پانسمان مرطوب می­ شود و یا بیرون می­ آید.

ترجمه شده از وبسایت: www.cancer.org