سونوگرافی جمجمه ای از امواج صوتی منعکس شده برای ایجاد تصاویری از مغز و فضاهای مایع داخلی (بطن) که مایع مغزی نخاعی (CSF) در آنها جریان دارد، استفاده می کند. این آزمایش معمولاً برای ارزیابی مشکلات ناشی از تولد زودرس نوزادان انجام می­ گیرد. در بزرگسالان سونوگرافی جمجمه­ای برای نشان دادن توده­ های مغزی در طی جراحی مغز انجام می ­گیرد.

امواج فراصوت قادر به عبور از بین استخوان­ها نیستند، بنابراین سونوگرافی جمجمه­ ای را نمی­توان پس از رشد استخوان های جمجمه انجام داد. سونوگرافی جمجمه­ ای نوزادان را می­توان قبل از اتصال استخوان های جمجمه به هم دیگر  انجام داد و در بزرگسالان نیز اجرای سونوگرافی جمجمه­ ای پس از باز کردن جمجمه از طریق جراحی امکان­پذیر است. این روش ممکن است برای ارزیابی مشکلات مغزی و مشکلات بطنی نوزادان تا رسیدن به حدود ۱۸ ماهگی بکار رود.

سونوگرافی جمجمه ای برای نوزادان

عوارض تولد زودرس نوزادان عبارتنداز لوکومالاسی پیرامون بطنی (PVL) و خونریزی­ مغزی از جمله خونریزی درون بطنی. IVH شرایطی است که در آن بافت مغزی اطراف بطن ها دچار کاهش اکسیژن می­شود. IVH و PVL خطر ابتلای نوزاد به معلولیت را افزایش می دهند که می­تواند در دامنه­ ای از مشکلات یادگیری خفیف یا تاخیر های رشد حرکتی تا فلج مغزی یا حتی  ناتوانایی ذهنی در نوسان باشد.

IVH در نوزادان زودرس شایع­تر از نوزادان طبیعی است. زمانی که این مشکل رخ دهد، عمدتاً ظرف سه تا چهار روز پس از تولد شدیدتر می­شود. بیشتر موارد IVH  را می­توان با سونوگرافی جمجمه­ ای در هفته اول بعد از زایمان تشخیص داد. در مقابل، تشخیص PVL ممکن است چندین هفته به طول بکشد. به همین خاطر، در صورت شک بر وجود PVL، سونوگرافی جمجمه ای را باید ۴ الی ۸ هفته بعد از زایمان تکرار نمود.

همچنین سونوگرافی جمجمه ­ای را می­توان برای ارزیابی بزرگی یا افزایش اندازه سر نوزاد، تشخیص عفونت­ های موجود در درون یا اطراف مغز (مثلاً ناشی از انسفالیت یا مننژیت) یا غربالگری مشکلات مغزی موجود در بدو تولد (مثل هیدروسفالوس مادرزادی) انجام داد.

سونوگرافی جمجمه­ ای برای بزرگسالان

ممکن است سونوگرافی جمجمه ­ای به منظور کمک به تعیین مکان توده مغزی بر روی بزرگسالان انجام شود. از آنجاییکه سونوگرافی جمجمه ­ای را نمی­توان بعد از جوش خوردن استخوان ­های جمجمه انجام داد، فقط پس از باز کردن جمجمه از طریق جراحی امکان­ انجام آن وجود دارد.

چرایی انجام  سونوگرافی جمجمه­ ای

معمولاً سونوگرافی جمجمه ­ای در نوزادان، صرفاً به صورت های زیر انجام می­گیرد:

• به عنوان بخشی از غربالگری­ های معمول نوزادان زودرس و برای تشخیص خونریزی­ های مغزی از قبیل خونریزی داخل بطنی (IVH).
• نظارت بر عوارض یا بررسی لوکومالاسی پیرامون بطنی. IVH و PVLخطر ابتلای نوزاد به معلولیت­هایی از قبیل فلج مغزی یا ناتوانایی ذهنی را افزایش می­دهند.
• برای غربالگری مشکلات مغزی که ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشند (مثل هیدروسفالی شناختی).
• ارزیابی اندازه ­ی سری که در حال بزرگ شدن است.
• بررسی عفونت­ها یا توده­ های غیرطبیعی موجود در درون یا اطراف مغز..

در بزرگسالان، می­توان از سونوگرافی جمجمه­ ای برای کمک به تعیین مکان تومورهای مغزی در طی جراحی مغزی بهره برد

چگونگی آماده ­شدن  برای این روش

هیچ آماده سازی خاصی پیش از انجام این آزمایش نیاز نیست. در صورتی که سن نوزاد مورد آزمایش کمی بالا است، اندکی گشنه نگه داشتن نوزاد می تواند مفید باشد. می توانید حین انجام این آزمایش به نوزاد خود شیر بدهید، این کار به آرام شدن نوزاد و بی حرکت ماندن وی در زمان انجام این آزمایش کمک خواهد کرد.

نحوه انجام سونوگرافی جمجمه­ ای

این آزمایش معمولاً توسط پزشکی خبره در تفسیر آزمایشات تصویر برداری (رادیولوژیست) یا توسط تکنسین سونوگرافی و با نظارت یک رادیولوژیست انجام می شود. برای نوزادان، سونوگرافی جمجمه را می­توان در کنار تخت نوزاد و در واحد مراقبت­ های ویژه نوزادان (NICU) انجام داد. در حین اجرای سونوگرافی، نوزاد باید به پشت خود دراز بکشد، مبدلی موسوم به ترانسدوسر بر روی منطقه نرم (فونتانل) بالای سر کشیده می­شود. ممکن است از شما خواسته شود که طی اجرای آزمایش نوزاد خود را نگه دارید. تصاویر مغز و فضاهای مایع درونی (بطن ها) را می توان در مانیتور ویدئویی مشاهده نمود.

برای یک بزرگسال، سونوگرافی جمجمه­ ای برای کمک به تعیین مکان تومورهای مغزی و در طی جراحی مغزی بکار می­رود. سونوگرافی جمجمه­ ای معمولاً ۱۵ تا ۳۰ دقیقه زمان می­برد.

چگونگی احساس بیمار  در زمان انجام این آزمایش

معمولاً فرد حین انجام آزمایش جمجمه­ ای سونوگرافی هیچ گونه درد یا ناراحتی احساس نمی­ کند.

خطرات

هیچ خطر شناخته شده­ای در ارتباط با سونوگرافی جمجمه­ای وجود ندارد.

نتایج

سونوگرافی جمجمه ای از امواج صوتی منعکس شده برای ایجاد تصاویری از مغز و فضاهای مایع داخلی (بطن) که  مایع مغزی نخاعی (CSF) در آنها جریان دارد، استفاده می کند.

سونوگرافی جمجمه ای طبیعی

• اندازه و شکل مغز طبیعی به نظر می­آید.
• اندازه فضاهای مایع درونی مغز (بطن ها) طبیعی است.
• بافت مغز طبیعی به نظر می­رسد. هیچ گونه خونریزی، ناحیه مشکوک (آسیب ­دیدگی)، توده­های غیرطبیعی یا شواهدی دال بر عفونت وجود ندارد.

سونوگرافی جمجمه ای غیرطبیعی

• ممکن است خونریزی در مغز وجود داشته باشد که می­ تواند نمایانگر خونریزی درون بطنی (IVH) باشد. آزمایش های تکراری اغلب برای بررسی خونریزی یا بررسی مشکلات ایجاد شده توسط خونریزی انجام می شود.
• ممکن است نواحی مشکوک یا آسیب ­دیدگی­ هایی در اطراف بطن­ های مغزی وجود داشته باشد. این حالت ممکن است نشانگر لوکومالاسی پیرامون بطنی (PVL) باشد؛ یعنی شرایطی که در آن بافت مغزی اطراف بطن­ ها آسیب می­بیند.
• ممکن است مغز و بطن­ های مغزی به خاطر تولید مقادیر زیادی از مایعات مغزی نخاعی (CSF) بزرگ شده باشند. این حالت ممکن است نشانگر هیدروسفالی باشد.
• ممکن است توده­ های غیر طبیعی وجود داشته باشند که می­تواند حاکی از وجود تومور یا کیست باشد.
• ممکن است یافته های مشکوکی دال بر انسفالیت یا مننژیت وجود داشته باشند.

عواملی که بر روی این آزمایش اثر می گذارند

عللی که ممکن است از انجام این آزمون ممانعت کرده و یا نتایج حاصله را مخدوش سازند، عبارتنداز:

• تحرک نوزاد طی آزمایش
• وجود زخمی باز یا زخمی ناشی از جراحی اخیر در ناحیه­ ی مورد بررسی

به چه مواردی باید بیندیشیم

• بدلیل عدم نفوذ امواج فراصوت در استخوان، لذا سونوگرافی جمجمه­ ای را فقط برای نوزادانی می­توان انجام داد که استخوان­ های جمجمه­ ای آنها هنوز به یکدیگر متصل نشده­ اند. اما سونوگرافی داپلر دوطرفه را می­توان برای ارزیابی جریان خون مغز نوزادان و بزرگسالان انجام داد.
• لوکومالاسی پیرامون بطنی (PVL) معمولاً تا چندین هفته پس از تولد قابل تشخیص نیست. به همین سبب سونوگرافی جمجمه­ ای معمولاً ۴ الی ۸ هفته پس از زایمان انجام می­شود. از آنجاییکه سونوگرافی جمجمه­ ای قادر به شناسایی نواحی مغزی مشکوک اعم از PVL یا سایر موارد مشکوک می­باشد، می­توان آزمایشات سونوگرافی را چندین هفته بعد مجدداً تکرار نمود. نوزادان مبتلا به PVL یا خونریزی درون بطنی (IVH) ممکن است به صورت نرمال رشد کنند یا اینکه دچار سطوح متفاوتی از معلولیت از جمله فلج مغزی یا ناتوانایی ذهنی شوند.
• به جای سونوگرافی جمجمه­ ای برای ارزیابی PVL یا IVH در نوزادان زودرس می­توان از تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) بهره برد.
• طی بارداری برای نظارت بر نوزاد در حال رشد (جنین ) و جفت می­توان از سونوگرافی جنینی استفاده کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر می­توانید به مطالعه درباره سونوگرافی جنینی بپردازید.

​ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com