داروهای شیمی درمانی: چطور کار می کنند؟

شیمی درمانی استفاده از هر دارویی مثل اسپیرن و پنی سیلین برای درمان هر بیماری است . اما بیشتر مردم شیمی درمانی را به داروهایی اطلاق می کنند که برای درمان سرطان به کار می رود . اغلب به شیمی درمانی خلاصه می شود .

شیمی درمانی برای درمان بسیاری از سرطانها به کار می رود . بیش از ۱۰۰ داروی شیمی درمانی امروزه هم به تنهایی و یا در ترکیب با داروها و درمان های دیگر مورد استفاده قرار می گیرد . این داروها در ترکیب شیمیایی و اینکه چطور مصرف شوند فواید ان در درمان شکل های خاصی از سرطان و عوارض جانبی آن بسیار متنوعند.

شناخت چرخه زندگی سلول

همه بافتهای زنده از سلول تشکیل شده اند . رشد و تولید مثل سلولی برای جایگزین کردن سلولهای از بین رفته در نتیجه آسیب و یا استهلاک طبیعی است . چرخه سلولی چرخه زندگی طبیعی یک سلول است . مجموعه ای از مراحل است که هم سلولهای سرطانی و هم سلولهای طبیعی بررسی می شوند تا سلولهای جدید تشکیل شوند . شناخت چرخه سلولی به پزشکان کمک میکند تا پیش بینی کنند احتمالا کدام داروها باهم خوب کار می کنند و تصمیم بگیرندچه دوزی از هرکدام تجویز شود .

فازهای چرخه سلولی

چرخه سلولی ۵ فاز دارد. از آنجاییکه تولید مثل سلولی بارها و بارها اتفاق می افتد چرخه سلولی به صورت دایره نشان داده می شود . همه مراحل به فاز استراحت  (جی صفر ) برمی گردد که نقطه شروع است . وقتی یک سلول چرخه سلولی را طی می کند ۳ سلول مشابه جدید درست می شود .هریک از دو سلول از یک سلول اولیه ساخته می شوند وقتی دوباره سلولهای جدیدی مورد نیاز است .

فاز جی صفر (مرحله استراحت): سلول هنوز شروع به تقسیم شدن نکرده است . سلولها بیشتر عمر خود را در این فاز می گذرانند .با توجه به نوع سلول جی صفر می تواند از چند ساعت تا چند ساعت دیگر طول بکشد . وقتی سلول سیگنالی برای تولید مثل می دهد به فاز جی ۱ می رود .

فاز جی یک: سلول شروع به تولید پروتین بیشتر می کند و رشدش بیشتر می شود در نتیجه سلول های جدید به اندازه طبیعی خواهند رسید .

فاز اس: کروموزم های حاوی کد ژنتیکی (DNA) کپی برداری می شوتد درنتیجه  همه سلولهای جدید ساخته شده رشته های هماهنگ از DNA  دارند. این مرحله در حدود ۱۸ تا ۲۰ ساعت طول می کشد .

فاز جی ۲: سلول DNA  را چک می کند تا تقسیم شدن و شکافتن به دو سلول آغاز شود . این مرحله از ۲ تا ۱۰ ساعت طول می کشد .

فاز ام (میتوز): سلول در واقع به دو سلول تقسیم می شود .این فاز در فقط ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد .

چرا چرخه سلولی مهم است

چرخه سلولی مهم است زیرا بسیاری از داروهای شیمی درمانی فقط بر روی سلول هایی کار می کنند که به صورت فعال تولید مثل می کنند (نه بر سلولهایی که در فاز استراحت هستند ). چند دارو مششخصا بر سلولهایی در یک فاز خاص از چرخه سلولی حمله می کنند (فازهای ام یا اس برای مثال ). درک این فرایند که داروها چطور کار می کنند به انکولوژیست کمک می کند تا پیش بینی کند احتمالا کدامیک با هم خوب کار می کنند . پزشکان هم چنین می توانند برنامه ریزی کنند اغلب چه دوزی از هر دارو باید بر مبنای زمان بندی فازهای سلولی داده شود . داروهای شیمی درمانی نمی تواند بگوید چه تفاوتی بین سلولهای تولید مثلی بافتهای طبیعی  (مثلا آنهایی که جایگزین سلولهای ازبین رفته طبیعی) و سلولهای سرطانی می شود و می تواند باعث عوارض جانبی شود . هربار شیمی درمانی انجام می شود در این فرایند سعی می شود تعادلی بین تخریب سلولهای سرطانی ( به نظور درمان یا کنترل بیماری ) وپیچ وتاب خوردن سلولهای طبیعی (برای کم کردن عوارض ناخواسته می شود ).

انواع داروهای شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی را می توان در چند گروه برمبنای عواملی مثل اینکه چطور  کار می کنند ساختار شیمیایی و رابطه ان با داروهای دیگر تقسیم کرد. چند دارو با بیش از یک روش کار می کنند و ممکن است به بیش از یک گروه تعلق داشته باشند . اگاهی از اینکه دارو چطور کار میکند در پیش بینی عوارض جانبی ان مهم است. این کار به پزشکام کمک میکند تا تصمیم بگیرند احتمالا کدام داروها با هم به خوبی کار می کنند. اگر بیش از یک دارو مورد استفاده قراربگیرد این اطلاعات هم چنین به آنها کمک می کند دقیقا تصمیم بگیرند چه زمانی هر دارو باید داده شود . (با چه ترتیب وچه زمانی )

عوامل الکیل کننده

عوامل الکیل کننده مستقیما بر DNA  آسیب وارد می کنند (ماده ژنتیکی در هر سلول ) تا تولید مثل سلولی را مدیریت کنند . این داروها در همه فازهای چرخه سلولی کار می کند و برای درمان بسیاری از سرطانها مثل سرطان خون سرطان لنف بیماری هادکین و سرطان مغز استخوان و تومورهای بدخیم مورد استفاده قرار می گیرد و هم چنین برای سرطان ریه  سینه و تخمدان به کار میرود . به این خاطراینکه این داروها به   DNA  آسیب وارد می کند آنها می توانند سبب آسیب بلند مدت به مغز استخوان شوند . در  موارد نادری می تواند سبب سرطان خون حاد شود . خطر سرطان حاد در نتیجه عوامل الکیل کننده وابسته به دوز است به این معنا که خطر ان در دوز پایین کم است اما در دوز بالا خطر ان افزایش می یابد . خطر سرطان خون بعد از دریافت عوامل الکیل کننده در حدود ۵ تا ۱۰ سال بعد از درمان بالاترین میزان را دارد .

عوامل الکیل کننده به چند گروه مختلف تقسیم می شوند :

• ماستاردهای نیتروژن مثل مکلوریتامین (ماستارد نیتروژن )، کلرومباسیل وسیکلوفسفامید (سیتوسکان )، ایفوسفامید و ملفالان
• نیتروسوریس مثل استرپتوزوسین  کارموستین و لوماستین
• الکیل سولفان
• تری ازینداکاربازین و تموزولومید
• اتیل انیمین تیوتپا والترتامین (هگزامتیل ملامین )
• داروهای پلاتیموم (مثل سیس پلاتین کاربوپلاتین و اکسالاپلاتین ) اغلب با عوامل الکیل کننده دسته بندی می شوند زیرا به همان صورت سلولها را از بین می برند . این داروها به احتمال کمتری نسبت به عوامل الکیل ننده سبب سرطان خون در اینده می شوند .

آنتی متابولیت ها

آنتی متابولیتها در رشد DNA ,  RNA دخالت می کنند که با جایگزینی بلوکهای سازنده آنها اینکار را می کنند . این عوامل در طول فاز اس به سلولها آسیب وارد میکنند وقتی کروموزمهای سلولی در حال کپی برداری هستند . اینها معمولا برای درمان سرطان های خون سینه  تخمدان و معده و انواع دیکری از سرطان مورد استفاده قرار می گیرد .

مثالهایی از انتی متابولیتها شامل این موارد می شود  :

۵ فلوروراسیل – ۶ مرکاپتوپورین – کاپیسیتابین – سیتارابین فلوکسوریدین – فلودارابین – جمسیتابین – هیدروکسیرا متروتریکسات – پمتریکسات

آنتی بیوتیکهای ضد تومور

این داروها مشابه آنتی بیوتیکهایی نیستند که برای درمان عفونت ها مورد استفاده قرار می گیرند . آنها با تغییر DNA درون سلولها رشد و تکثیر انها را مدیریت می کنند.

آنتراسیکلین ها

آنتراسیکلین ها آنتی بیوتیکهای ضد توموری هستند که در کار آنزیم های موجود در نسخه برداری DNA مداخله می کنند . این داروها در تمام فازهای چرخه سلولی کار می کنند . انها به طور گسترده برای چند نوع سرطان مورد استفاده قرار می گیرند . مثالهایی از آنتراسیکلین ها شامل موارد زیر میشود :

دانوروبیسین / دوکسارابیسین / اپیروبیسین / ایدارابیسین

نگرانی عمده برای دادن این داروها بیشتر به این خاطر است که این داروها به طور دایمی به قلب اسیب وارد می کنند اگر دوز بالایی داشته باشند .

آنتی بیوتیک های ضد تومور دیگر

آنتی بیوتیکهای ضد توموری که انتراسیکلین نیستند شامل این موارد می شود :

اکتینومایسین / دی بیومایسین / میترومایسین سی / میتوکسانترون ( هم چنین به عنوان بازدارنده توپیوسومرازII عمل می کند .)

بازدارنده های توپیوسومراز

این داروها با آنزیم هایی تحت عنوان توپیوسومراز در فرایند کارمداخله می کنند هم چنین به جداسازی رشته های DNA کمک می کنند در نتیجه می توانند در طول فاز اس کپی برداری شوند . (آنزیمها پروتین هایی هستند که سبب واکنش های شیمیایی در سلولهای زنده می شوند .) بازدارنده های توپیوسومراز برای درمان سرطان های خاص خون و سرطان ریه تخمدان و روده و سرطانهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرند . بازدارنده های توپیوسومراز براساس اینکه بر کدام نوع از آنزیم اثر می گذارند دسته بندی می شوند :

انتوپوتکان ایرینوتکان

بازدارنده های توپیوسومراز نوع دو شامل این موارد می شود :

اتوپوسید تنیپوسید: این بازدارنده های توپوسومراز می توانند خطر سرطان دوم را افزایش دهند یک نوع سرطان خون حاد وابسته به مغز استخوان  که در ۲ تا ۳ سال اول بعد از مصرف دارو رخ می دهد.

بازدارنده های میتوتیکی: بازدارندهای میتوتیک اغلب الکالوییدهای گیاهی و اجزای دیگری هستند که از محصولات طبیعی به دست می آیند . آنها با توقف میتوز در فاز ام چرخه سلولی کار می کنند اما می توانند به سلولها در تمام فازها اسیب برسانند به این صورت که مانع از فعالیت آنزیمهایی می شوند که برای تولید مثل سلولی مورد نیاز است .

مثالهایی از بازدارنده های میتوتیکی شامل این موارد می شود :

تاکسانیز پاکلیتاکسل (تاکسول) و دوسی تاکسل  (دوکسی تری) / اپیتیلونز ایکسابپیلون  (ایکسمپرا) / وینکا الکالویدها  وین بلاستین  (ولبان) / وین کرستین (اونکوین) / وینورلبین (ناولبین ) / استراموستین (امکیت )

آنها برای درمان انواع مختلفی از سرطان ها از جمله سرطان سینه ریه مغز استخوان لنف و خون مورد استفاده قرار می گیرند . این داروها ممکن است سبب آسیب عصبی می شود که می توان مقدار داروی مصرفی را محدود کرد .

کورتیکوستروییدها

کورتیکوسترویدها  اغلب به سادگی تحت عنوان استروییدها نامیده می شوند که شامل داروهای هورمونی و شبه هورمونی است که در درمان انواع مختلفی از سرطان مفید است که البته برای بیماری های دیگر هم به خوبی مورد استفاده قرار می گیرد . وقتی این داروها به عنوان بخشی از درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرند انها به عنوان داروهای شیمی درمانی در نظر گرفته می شوند .

مثالهایی ازکورتیکوستروییدها شامل این موارد می شود: پریدنیزون متیل پریدنیزولون (سولامدرول )/ دگزامتازون (دکادرون )

استروییدها معمولا برای کمک به پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ در نتیجه شیمی درمانی مورد استفاده قرار می گیرند . آنها قبل از شیمی درمانی مورد استفاده قرار می گیرند تا در پیشگیری از واکنشهای آلرژیکی هم چنین جلوگیری کند .

داروهای شیمی درمانی دیگر

چند داروی شیمی درمانی با روش های کمی متفاوت تر عمل میکنند و به خوبی با هریک از گروه های دیگر تناسب ندارند . مثالهایی از این داروها شامل ال اسپاراجیناز است که یک آنزیم است و هم چنین یک بورتیزومیب بازدارنده پروتوسوم است (ولکاد )

انواع دیگری از داروهای سرطان

داروها و درمان های بیولوژیکی دیگری برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرند که معمولا به عنوان شیمی درمانی در نظر گرفته نمی شوند . در حالیکه داروهای شیمی درمانی فایده هایی دارند واقعیت این است که سلولهای سرطانی به سرعت رشد می کنند و این داروها اغلب خصوصیات دیگری را هدف قرار می دهند که سبب می شود سلول سرطانی با سلولهای دیگر تفاوت داشته باشد . آنها عوارض جانبی کمتری سبب به موارد رایجی دارند که در نتیجه داروهای شیمی درمانی است زیرا آنها برای اثرگذاری بر سلولهای سرطانی هدفمند شده اند نه سلولهای طبیعی و سالم .بسیاری از آنها همراه با شیمی درمانی مورد استفاده قرار می گیرند .

درمان های هدفمند

از انجاییکه محققان چیزهای بیشتری در مورد کار درونی سلولهای سرطانی یاد گرفته اند انها داروهای جدیدی درست کرده اند که نسبت به داروهای قبلی به طور مشخص تری بر سلولهای سرطانی حمله می کند . بیشتر سلولهای حمله کننده با ورژنهای جهش یافته (تغییر یافته) از ژنهای خاص یا سلولهای خاصی هستند که کپی های بسیار زیادی از یک ژن خاص را ارایه می دهند . این داروها ممکن است به عنوان بخشی از یک درمان خاص مورد استفاده قرار بگیرند  و یا ممکن است بعد از درمان به کار روند تا سرطان تحت کنترل قرار بگیرئ  ویا برنگردد .

مثالهایی از درمان هدفمند شامل موارد زیر است : ایماتینیب (گلیویک ) / گفیتینیب (ایرسا ) / سونیتیب (سوتنت ) / بورتیزومیب (ولکاد )

درمانهای هدفمند بسیار برای تحقیق گسترده مورد توجه قرار گرفته اند و احتمال میرود در آینده پیشرفتهای بیشتری حاصل شود . برای یادگیری بیشتر در بخش درمان هدفمند سرطان ببینید .

عوامل متمایز کننده

این داروها بر روی سلولهای سرطانی طوری عمل میکند که سبب می شود انها درون سلولهای طبیعی رشد کنند . مثالها شامل رتینوییدها  تریتینوین (ATRA یا اترانین ) / و بگزاروتین (تارگتین ) / و تری اکسید ارسنیک می باشد .

درمان هورمونی

داروها در این گروه هورمونهای جنسی داروهای شبه هورمونی هستند که عملکرد یا تولید مثل هورمونهای مردانه و زنانه را تغییر می دهد . آنها برای کند کردن رشد سرطان های سینه  پروستات و رحمی مورد استفاده قرار می گیرند که به طور طبیعی در پاسخ به هورمون های جنسی رشد می کنند .این درمانهای هورمونی سرطانی به روش مشابه داروهای استاندارد شیمی درمانی کار نمی کند . انها به صورتی کار می کنند که سبب می شوند سلولهای سرطانی نتوانند از هورمونهایی استفاده کنند که برای رشد به آنها نیاز دارند و یا از مانع از این می شود که بدن آنها هورمون بسازد . مثالهایی از درمان هورمونی به این صورت است :

• آنتی استروژن ها: فلاوسترانت  (فاسلودکس) / تاموکسیفن و توریمیفن (فارستون)
• بازدارنده های آرموتاز: آناستروزول (اریمیدیکس) / اگزمستان (آروماسین) و لتروزول (فمارا)
• پروژستین ها: استات مجسترول (مگاسی)
• استروژن ها: آنتی اندروژن ها: بیکالاتامید (کاسودکس) / فلاتامید (الکسین) و نیلوتامید (نیلاندرون)
• هورمون آزاد کننده گونادوتروپین که هم چنین تحت عنوان هورمون آزاد کننده هورمون لوتیزین  (LHRH ) اگونیتیست و یا انالوگهاست : لیوپرولید (لوپرون ) و جوسریسین (زولادکس )

ایمونوتراپی (ایمنی درمانی)

چندین دارو به افراد مبتلا به سرطان داده می شود تا به سیستم ایمنی آنها کمک کند سلول های سرطانی را بشناسند و به انها حمله کنند . این داروها روش درمانی بی نظیری را ارایه می دهند و اغلب جدای از شیمی درمانی در نظر گرفته می شوند . چندین نوع ایمنی درمانی وجود دارد . ایمنی درمانی های فعال سیستم ایمنی خود بدن را شبیه سازی می کنند تا با بیماری مبارزه کنند . ایمنی درمانی های غیر فعال متکی بر حمله بدن به بیماری نیستند بلکه آنها بخشهایی از سیستم ایمنی (مثل آنتی بادیها) را خارج از بدن درست می کنند و سپس برای مبارزه با سرطان داده می شوند .

مثالهایی از ایمنی درمانی فعال شامل این موارد است: درمان آنتی بادی مونوکلونال مثل ریتاکسیماب (ریتوکسان ) و المتازامب (کامپاد)

ایمنی درمانی های نامشخص و موارد کمکی (مواد یا سلولهای دیگری که پاسخ ایمنی را تقویت می کند.) مثل  بی سی جی اینترلوکین ۲ و اینترفرون آلفا

داروهای تعدیل کننده ایمنی : مثل تالیدومید و لنالیدومید (رولیمید)

واکسنهای سرطان نوعی از ایمنی درمانیهای خاص فعال هستند. در سال ۲۰۱۰ سازمان غذا و دارو نخستین واکسن برای درمان سرطان را تایید کرد. (واکسن پروونجی برای سرطان پیشرفته پروستات) واکسنهای دیگر برای انواع بسیاری از سرطانها تحت بررسی است. برای اطلاعات بیشتر در مورد انواع سرطان در بخش ایمنی درمانی سرطان ببینید .

تصمیم گیری در این مورد که کدام یک از داروهای شیمی درمانی استفاده شود

در چند مورد بهترین انتخاب برای میزان دوز و جدول بندی برای دادن هر مورد شیمی درمانی مشخص است و بیشتر پزشکان یک درمان مشابه را پیشنهاد می کنند . در موارد دیگرممکن است بهترین راه درمان برای چند نوع سرطان و مراحل سرطان شناخته شده نباشد . در این موارد پزشکان مختلف ممکن است ترکیبات دارویی متفاوتی با جداول زمانی مختلف انتخاب کنند .

عواملی که باید در انتخاب اینکه کدام دارو استفاده شود در نظر گرفته می شود :

نوع سرطان / مرحله سرطان (تا چه حد انتشار یافته است ) / سن بیمار / سلامت کلی بیمار و مشکلات سلامتی جدی دیگر ( مثل بیماریهای قلب کبد یا کلیه ) / انواع درمان های سرطانی که قبلا ارایه می شد .

پزشکان این عوامل را همراه با اطلاعات منتشر شده در مجلات و مقالات پزشکی در نظر می گیرند تا نتایج درمان بیماران مشابه با شیمی درمانی را توصیف کنند . دررژیم های شیمی درمانی یا طرح های درمانی ممکن است از یک داروی واحد  و یا ترکیب چند دارواستفاده شود. در بیشتر افراد مبتلا به سرطان بیش از یک داروی شیمی درمانی تجویز می شود. این روش نسبت به روش استفاده از یک دارو موثرتر است زیرا سلولهای سرطانی را می توان به چند روش متفاوت مورد حمله قرار داد . پزشکان باید عوارض جانبی هر دارو و فعل و انفعالات بالقوه در میان داروها را مد نظر قرار دهند .

در نظر گرفتن عوارض جانبی

داروهای مختلف عوارض جانبی مختلف دارند . اغلب بهتر است از دوز متوسط ۲ دارو استفاده شود که سبب می شود عوارض جانبی قابل تحمل شود به جای اینکه از دوزهای بسیار بالا استفاده شود که سبب عوارض جانبی حاد می شود و ممکن است آسیب دایمی به یکی از اندام بزند . اما استثناهایی در این قانون وجود دارد  و استفاده از یک داروی شیمی درمانی واحد بهترین انتخاب برای افرادی با انواع خاصی از سرطان است . پزشکان سعی می کنند دوز شیمی درمانی را تا حدی بالا تجویز کنند که سرطان درمان شود یا کنترل شود در حالیکه عوارض جانبی به حداقل برسد . آنها از تجویز چند دارو خودداری می کنند که عوارض جانبی مشابه دارند. برای اینکه از عوارض جانبی و چگونگی عملکرد آنها آگاه شوید از بخش درمان و عوارض جانبی در وب سایت ما دیدن کنید .

اجتناب از فعل و انفعالات دارویی

وقتی به این موضوع توجه می شود چگونه ترکیب دو یا چند داروی شیمیایی بهترین کار است پزشکان باید هم چنین فعل و انفعالات بالقوه بین داروها را مدنظر قرار دهد. آنها باید تعاملات بین داروهای شیمیایی و داروهای دیگری که فرد به طور همزمان هم چنین دریافت می کند را بررسی کنند که شامل ویتامین ها و داروهای تجویز نشده است . در بعضی از بیماران این فعل وانفعالات عوارض جانبی را بدتر کند . در موارد دیگری انها ممکن است نتیجه گیری و استنباط کنند که کدام دارو بهتر کار میکند . مهم است به دکترتان در مورد همه داروهایی که مصرف می کنید از جمله ویتامین ها و مکمل های گیاهی و غذایی و داروهای تجویز نشده بگویید حتی اگر هر وقت نیاز دارید آنها را مصرف می کنید .

برای مثال پلاکتهای خون سلولهای خون هستند که سبب انعقاد خون می شوند و مانع از خونریزی می شوند . بسیاری از داروهای شیمیایی فرایند تشکیل مغز استخوان مربوط به پلاکت ها را در هر زمانی کند می کنند . مصرف آسپیرین و داروهای مرتبط دیگر می تواند هم چنین پلاکتهای خون را ضعیف کند . این فرایند برای افراد سالم با تعداد طبیعی پلاکت هیچ مسله ای نیست. اما برای فردی با تعداد کم پلاکت خون این ترکیب ممکن است آن را در خطر خونریزی جدی قرار بدهد .

چگونه ویتامین ها بر داروهای شیمیایی اثر می گذارند

بسیاری می خواهند نقش فعالی در بهبودی و سلامت کلی خود داشته باشند . انها میخواهند به دفاع طبییعی برای مبارزه با سرطان  کمک کنند و بهبودی خود در نتیجه شیمی درمانی را تسریع بخشند . به خاطر اینکه بیشتر مردم فکر می کنند ویتامین ها یک راه امن برای بهبود سلامتی است چندان تعجب برانگیز نیست که بسیاری از افراد مبتلا به سرطان دوز بالایی از یک یا چند ویتامین را مصرف کنند . اما تعداد کمی می دانند چند ویتامین ممکن است تاثیر داروی شیمی درمانی را کم کند . ویتامین های خاصی مثل A, E, C به عنوان آنتی اکسیدانت عمل می کنند به این معنا که می توانند از تشکیل یونها (رادیکالهای آزاد) جلوگیری کنند که به DNA  آسیب وارد می کند . به نظر می رسد این اسیب نقش مهمی در ایجاد سرطان دارد . اما چند داروی شیمی درمانی (به خوبی پرتو درمانی ) با ایجاد انواع مشابهی از رادیکالهای ازاد کار می کند . این یونها به شدت به DNA سلولهای سرطانی اسیب وارد می کند در نتیجه سلولها قادر به رشد و تولید مثل نخواهند بود. بعضی از دانشمندان معتقدند مصرف دوز بالای آنتی اکسیدانت ها در طول درمان ممکن است اثر داروی شیمیایی و پرتودرمانی را کم کند . تحقیقات کمی به طور کامل این فرضیه را انجام داده و بررسی کرده است . اما تا به حال ما اطلاعات بیشتری در مورد اثرات ویتامین ها بر داروهای شیمیایی داریم که بسیاری از پزشکان موارد زیر را در طول شیمی درمانی پیشنهاد می کنند :

• اگر پزشکتان در مورد مصرف ویتامین ها چیزی به شما نگفته بهترین کار این ست که آن را مصرف نکنید .
• یک مولتی ویتامین ساده احتمالا برای افرادی که می خواهند ویتامین مصرف کنند خوب است اما در ابتدا باید به پزشک اطلاع دهند .
• مطمن ترین کار این است که از مصرف دوزهای بالای ویتامین های آنتی اکسیدانت و یا مکمل ها در طول درمان سرطان اجتناب شود . از پزشکتان بپرسید آیا شروع استفاده از چنین ویتامین هایی خوب است .
• اگر شما در مورد تغذیه خود نگرانید شما می توانید مقدار کافی ویتامین را با خوردن یک رژیم غذایی متعادل تامین کنید .
• از بخش تغذیه برای افراد مبتلا به سرطان بر روی وب سایت ما دیدن کنید تا موارد بیشتری در مورد اهمیت تغذیه خوب در طول درمان و بعد از آن را بیاموزید.

برنامه ریزی شیمی درمانی

بیشتر داروهای شیمی درمانی داروهای قوی هستند که این دوزبرای اثر بخشی ایمن است . مصرف بسیار پایین یک دارو سرطان را به خوبی درمان نمی کند و مصرف بیش از حد آن هم ممکن است سبب عوارض جانبی خطرناک شود . به این دلیل پزشکان باید با دقت بسیار محاسبه کنند .

تعیین دوزهای شیمیایی

بستگی به نوع دارویی که داده می شود چندین راه مختلف برای تعیین دوز مواد شیمیایی وجود دارد. بیشتر داروهای شیمیایی به صورت میلی گرم محاسبه می شوند. دوز کلی ممکن است بر مبنای وزن بیمار به کیکوگرم باشد. (یک کیلوگرم ۲۲ پوند است) برای مثال اگر دوز استاندارد دارو ۱۰ میلی گرم در هر کیلوگرم باشد فردی با وزن ۱۱۰ پوند (۵۰ کیلوگرم) باید ۵۰۰ میلی گرم دریافت کند. بعضی از دوزهای شیمیایی بر مبنای منطقه سطحی بدن (BSA) مشخص می شوند که پزشکان با استفاده از قد و وزن محاسبه می کنند که به صورت متر مربع بیان می کنند. میزان دوز برای کودکان و افراد بزرگسال متفاوت است حتی بعد از اینکه منطقه سطحی بدن در نظر گرفته می شود . این فرایند به این خاطر است که بدن کودکان به صورت متفاوتی داروها را پردازش می کند . به دلایل مشابه دوز چند دارو ممکن است برای افرادی با شرایط زیر تطبیق داده شود :

• افراد مسن   افرادی با وضعیت تغذیه ای ضعیف
• افرادی با اضافه وزن
• افرادی که قبلا یا در حال حاضر داروهای دیگری مصرف می کنند
• افرادی که قبلا یا در حال حاضر پرتو درمانی داشته اند
• افرادی با تعداد پایین سلولهای خون
• افرادی با بیماریهای کبد و کلیه

تعیین جدول شیمی درمانی (چرخه ها)

داروهای شیمی درمانی معمولا در فواصل منظم داده می شوند که تحت عنوان چرخه هاست. یک چرخه ممکن است شامل یک یا چند دوز باشد که فرد در طی چند روز یا هفته بدون هیچ درمانی دریافت می کند . این فرایند به سلولهای طبیعی زمان می دهد تا عوارض جانبی دارو در آنها بهبود یابد. گاهی اوقات ممکن است دوزها ممکن است در روزهای خاصی  و یا هر روز به مدت چند روز داده شوند که همراه با یک دوره استراحت است. چند دارو به بهترین شکل کار می کنند وقتی در طی چند روز به طور مستمر داده شوند . هر دارو بر اساس جدولی داده می شود که به دقت برای بیشترین عملکرد سرطانی ساخته شده تا عوارض جانبی ان به حداقل برسد. اگر بیش از یک دارو مصرف شود طرح درمانی خواهد گفت چطور و چگونه به طور دقیق دارو باید مصرف شود. تعداد چرخه ها مکن است قبل از شروع درمان در موردش تصمیم گیری شود که بر مبنای نوع و مرحله سرطان است. در چند مورد تعداد ان انعطاف پذیر است و این موضوع در نظر گرفته می شود چگونه درمان بر سرطان و سلامت کلی فرد اثر می گذارد .

تغییرات در دوزها و جداول

در بیشتر موارد موثرترین دوزها و جداول دارویی برای درمان سرطان های خاص با تست آنها در آزمایشات بالینی مشخص شده است. این موضوع مهم است که چه زمانی ممکن است یک واحد کامل داروی شیمیایی و دوز کامل  داده شود و چرخه ها با این جداول ادامه یابند . این کار بهترین فرصت را می دهد تا بیشترین فایده از درمان حاصل شود. گاهی ممکن است زمانی که عوارض جانبی بروز می کند پزشک لازم باشد تا طرح شیمی درمانی را تطبیق دهد و به بدن اجازه دهد تا خود را بهبود بخشد . در چند مورد چند داروی حمایتی مثل عوامل رشد ممکن است برای کمک به بهبود بدن به صورت سریع تر داده شود . دوباره نکته اصلی این است که داروی کافی برای کشتن سلولهای سرطان داده شود بدون اینکه باعث مشکلات جدی دیگری شود .

چگونه مواد شیمیایی داده می شود

در بیشتر موارد مواد شیمیایی درست در مسیر جریان خون قرار می گیرند و یا به صورت دانه قرص داده می شوند . سپس آنها به سراسر بدن می روند تا سلولهای سرطانی را بکشند. گاهی نیاز است دوزها ی بالا در بخش خاصی از بدن قرار بگیرد. شیمی درمانی منطقه ای داروهای ضد سرطان را به جایی از بدن هدایت می کند که سرطان آنجا قرار دارد. هدف این است که داروی بیشتری در آنجا داده شود در حالیکه اثرگذاری ان بر کل بدن را محدود می کند. عوارض جانبی آن اغلب زمانی رخ می دهد که داروبه صورت منطقه ای در جریان خون قرار بگیرد و به کل بدن برسد .

مثالهایی از شیمی درمانی منطقه ای شامل داروهایی است که در این بخش های بدن وارد می شود .

• درون وریدی: در وریدی وارد میشود که به بخش خاصی از بدن میرود .
• درون مثانه ای: درون مثانه قرار می گیرد
• درون ریوی: در قفسه سینه بین ریه و دیواره قفسه سینه قرار می گیرد
• درون شکمی: درون شکم اطراف روده ها و اندامهای دیگر قرار می گیرد
• درون عصبی: در سیستم عصبی مرکزی قرار میگیرد
• درون توموری / درون بافتی: درست بر روی تومور تزریق می شود
• موضعی: بر روی پوست به عنوان کرم یا لوسیون به کار می رود .

داروی شیمیایی درون وریدی

یک تزریق درون وریدی به داروی شیمیایی اجازه می دهد تا از طریق یک لوله کوچک و انعطاف پذیر (کاتتر) درست در ورید اصلی قرار بگیرد که خون را به تومور می رساند . این روش برای درمان بیماریهایی در یک اندام مثل کبد (که هم چنین تزریق وریدی هپاتیکی مجزا نامیده می شود) و یا برای درمان یک عضو مثل ران یا ساق پا (که هم چنین تزریق درن وریدی اندام مجزا نامیده می شود) به کار می رود . هدف از اینکار تمرکز دارو در منطقه تومور و کاهش عوارض جانبی سیستمیک است . کاتتر به یک پمپ قابل حمل یا ثابت وصل می شود. اگرچه این روش ایده خوبی به نظر می رسد بیشتر تحقیقات مفید بودن آن را در حدی که انتظار می رود اثبات نمی کند . این روش برای بسیاری از انواع سرطانها در آزمایشات بالینی تحت بررسی است. استثناهایی برای آزمایشات بالینی به ندرت خارج از مراکز تخصصی سرطان در دسترس است .

تزریق درون حفره ایی

درون حفره ایی عنوانی است که برای توصیف این مورد اطلاق می شود که مواد شیمیایی درست درون حفره بدن قرار می گیرند. در این مورد دارو از طریق کاتتر وارد می شود که درون یکی از قسمتهایی وارد می شود که در بخش زیر توصیف می شود.

شیمی درمانی درون مثانه ای اغلب برای سرطان مثانه در مرحله اول به کار می رود. مواد شیمیایی معمولا برای ۴ تا ۱۲ هفته داده می شوند. برای هر درمان اغلب یک لوله نرم و انعطاف پذیر (که کاتترادراری هم نامیده می شود ) درون مثانه قرار می گیرد تا دارو وارد شود . دارو به مدت ۲ ساعت در مثانه قرار می گیرد و سپس کشیده می شود . کاتتر هم بعد از درمان برداشته می شود .

شیمی درمانی درون ریوی اغلب استفاده نمی شود اما ممکن است برای بیماران مبتلا به مسوتلیما (سرطانی که در پوشش ریه رشد می کند) و برای افراد مبتلا به سرطان سینه که به شش شامه (غشای اطراف ریه و لایه اطراف قفسه سینه ) انتشار یافته باشد به کار می رود . شیمی درمانی درون ریوی از طریق یک لوله نرم و انعطاف پذیر تحت عنوان کاتتر سینه داده می شود. این کاتترها برای دادن دارو و کشیدن مایعات می تواند مورد استفاده قرار بگیرد که زمانی در فضای غشای ریه قرار می گیرد که سرطان به آن منطقه انتشار یافته باشد .

شیمی درمانی درون شکمی یکی از درمانهای استاندارد برای مراحل خاصی از سرطان تخمدان است. ممکن است برای درمان سرطان کلون که بعد از درمان برگشته است هم به کار رود و هم چنین برای مسوتلیماسو سرطان های دیگری و سرطان های دیگری مثل کبد و شکم که به جاهای دیگر زیر شکم انتشار یافته باشد به کار می رود .این شیمی درمانی از طریق کاتتر تنکهوف  (یک لوله نرم که برای برداشتن و یا افزودن یک مایع درون حفره زیرشکمی به کار می رود) و یا با جاسازی یک بخش کوچک مثل طبل که به کاتر وصل می شود به کار می رود. مواد تزریق شده از طریق کاتتر به حفره زیرشکمی می روند در جاییکه در منطقه تحت تاثیر جذب می شود قبل از اینکه وارد جریان خون شود. این روش می تواند بسیار خوب کار کند اما عوارض جانبی بدی دارد اگر مواد در جریان خون گذاشته شوند. دوزهای بالاتر همراه با جذب تدریجی دارو در بدن ممکن است به این علت باشد که عوارض جانبی بدتری دارد.

شیمی درمانی درون عصبی در سیالات اطراف مغز و نخاع وارد می شود تا به سلولهای سرطانی در سیستم عصبی مرکزی (مغز ونخاع) برسد . بیشتر داروهای شیمی درمانی که در جریان خون قرار می گیرند نمی توانند از مانع بین جریان خون و سیستم عصبی مرکزی عبور کنند که مانع مغز – خون نامیده می شود. شیمی درمانی درون عصبی مستقیما به سیستم عصبی مرکزی می رود.

شیمی درمانی درون عصبی به یکی از این دو روش انجام می شود :

مواد شیمیایی را می توان با سوراخ کردن بخشی از بافت و تزریق آن به صورت روزانه یا هفتگی انجام داد این کار زمانی انجام می شود که سوزن نازکی بین استخوانهای پایین نخاع و درون فضای ان از طریق جریان CSF  اطراف نخاع وارد می شود. یک سوزن خاص از طریق پوست وارد می شود تا مواد وارد بدن شود . این نوع شیمی درمانی در مواردی استفاده می شود که سلولهای سرطانی وارد سیستم عصبی مرکزی شده اند. اغلب در سرطان های خون و سرطان های پیشرفته پوست و سینه و ریه استفاده می شود. شیمی درمانی درون اعصابی کمک کننده نیست زمانی که تومور قبلا در مغز یا نخاع پیشرفت کرده است .

شیمی درمانی درون بافتی

این نوع شیمی درمانی به روشی اطلاق می شود که مواد دارویی مستقیما درون تومور وارد شود. ممکن است برای تومورهای دیگری بر روی پوست و یا زیر آن هم به کار رود و به ندرت برای تومورهایی که درون اندام داخلی هستند استفاده می شود . تنها زمانی ممکن است که بتوان به طور امنی با سوزن به تومور رسید و اغلب در شرایطی استفاده می شود که جراحی اتخاب نمی شود.

شیمی درمانی موضعی

در این مورد اغلب بر روی پوست به صورت کرم یا لوسیون استفاده می شود اغلب برای سرطانهای اصلی پوست به کار نمی رود. هم چنین برای درمان رشد پیش سرطانی بر روی پوست استفاده می شود . بیمار یا اعضای خانواده کرم را روی پوست قرار می دهند . اگاهی از برنامه استفاده مهم است که دقیقا چطور دارو استفاده شود و از احتیاط های لازم اگاه باشد.

ترجمه شده از وبسایت: www.cancer.org