هرآنچه که باید درباره متاستاز سرطان های مختلف بدانید (بخش اول)

متاستاز یا (Metastasis) به گسترش سلول‌های سرطانی از محل اولیه و اصلی آنها (ارگان‌هایی که سرطان در آن شروع شده است) به منطقه دیگری از بدن اشاره دارد. سلول‌های سرطانی ممکن است از طریق جریان خون، عروق لنفاوی یا به صورت محلی پخش شوند و به بخش های دور و نزدیک بدن می‌روند.

سرطان ها تقریبا می‌توانند به هر ناحیه ای از بدن متاستاز بدهند. اما در این بین بیشترین بخش هایی که مورد هجوم سلول های سرطانی اندام های دیگر قرار میگیرند، استخوان ها، ریه ها، کبد و مغز هستند. درمان متاستازها می تواند با درمان سرطان اصلی و منطقه ای که گسترش یافته است متفاوت باشد. درک مفهوم متاستاز یک بخش مهم برای تحقیقات سرطانی است، زیرا بیماری متاستاتیک تقریباً ۹۰ درصد از مرگ و میرهای ناشی از سرطان را به خود اختصاص می‌دهند.

تعاریف

همانطور که اشاره شد‌، متاستاز کلمه‌ای است که برای توصیف خوشه یا دسته ای از سلول‌های سرطانی در یک بخش از بدن استفاده می‌شود که، در اثر سرطانی شدن بخش دیگری از بدن بوجود آمده است. به سرطانی که از این طریق (متاستاز) به بخش های دیگر بدن گسترش یافته است، سرطان متاستاتیک (Metastatic cancer) گفته می‌شود.

سرطان متاستاتیک براساس محلی که سرطان در آن شروع شده است، نامگذاری می‌شود. به عنوان مثال، اگر سرطان ریه به استخوان‌ها متاستاز دهد، به آن (سرطان استخوان) گفته نمیشود بلکه به این سرطان (سرطان ریه متاستاتیک به استخوان) گفته میشود. در این مورد، اگر سلول های سرطانی که استخوان را درگیر کرده اند در زیر میکروسکوپ نگاه کنید، متوجه می‌شوید که سلول های سرطانی، مربوط به بافت ریه هستند. و سلول های استخوانی سرطانی نشده اند.

متاستاز

بعضی از سرطان‌ها در زمان تشخیص متاستاتیک هستند و برخی دیگر پس از پیشرفت سرطان متاستاتیک می‌شوند. وقتی سرطان از بین رفته باشد (یا حداقل توسط اسکن تشخیص داده نشود) و سپس بعدها در مکانی دورتر از سرطان اصلی عود کند، به آن عود دور دست یا (distant recurrence) گفته می‌شود. در بحث استیج های سرطان، معمولاً توموری که متاستاز داده است را در مرحله یا استیج ۴ قرار میدهند.

اهمیت متاستاز

توانایی متاستاز کردن، یکی از فاکتورهایی است که تومورهای بدخیم (سرطانی یا cancerous) را از تومورهای خوش خیم (غیر سرطانی یا non-cancerous ) متمایز می‌کند. برخی از تومورهای خوش خیم می توانند بسیار بزرگ شوند و به خصوص اگر در یک فضای بسته مانند مغز قرار داشته باشند میتوانند باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی شوند. با وجود دردسرهای ناشی از تومورهای خوش خیم، اما خوشبختانه این تومورها به سایر بخش های بدن گسترش پیدا نمیکنند و متاستاز نمی‌دهند.

متاستازها تقریبا مسئول ۹۰ درصد مرگ و میر سرطان هستند، بنابراین محققان تمام تلاش خود را میکنند که راه هایی برای درمان سرطان های متاستاتیک بیابند. تلاش آن ها در وهله اول پیشگیری از گسترش سرطان به سایر بخش های بدن است.

چرا سلول های سرطانی به بخش های دیگر بدن سرایت می‌کنند؟

سلول‌های عادی که تحت کنترل چرخه سلولی هستند به هیچ عنوان فراتر از ناحیه ای که برای آن ها تعریف شده است نمی‌روند. برای مثال سلول های پوست در حالت عادی امکان ندارد که مثلا به بافت مغز یا قلب بروند. دلیل این امر این است که، سلول‌های عادی دارای مواد شیمیایی چسپنده (adhesion chemicals) خاصی هستند که تا حدودی مانند چسب عمل می‌کند. این مواد شیمیایی به گونه ای عمل می کنند که مانع از خروج سلول های سالم از ارگانی که در آن قرار دارند می‌شوند.

این مواد شیمیایی در شرایط طبیعی و زمانی که هیچ مشکلی برای سلول ها پیش نیاید وظیفه خود را به درستی انجام می‌دهند. اما زمانی که سلول ها از حالت عادی خارج می شوند و به سمت سرطانی شدن حرکت می‌کنند، عملکرد مواد شیمیایی نگه دارنده سلول ها کاهش پیدا می کند. در نتیجه فاجعه ای که نباید رخ میداد اکنون در حال رخ دادن است.

سلول های سرطانی به کلی با سلول های سالم تفاوت دارند. زیرا هیچکدام از عملکردهای آن ها طبیعی نیست. سلول های سرطانی سست میشوند و به صورت افسارگسیخته از بافت اصلی خود دور می شوند. زمانی که در نزدیکی عروق خونی یا عروق لنفاوی قرار بگیرند خود را به جریان لنف یا خون می سپارند و به ارگان های دیگر متاستاز می دهند.

یکی دیگر از دلایلی که چرا سلول های طبیعی نمی‌توانند از محدوده خود دورتر شودند این است که، هر سلول سالم با سلول های مجاور خود در ارتباط است. آن ها به هم سیگنال هایی ارسال می کنند و به نوعی مرز و محدوده خود را مشخص می کنند. اما نکته بسیار بسیار جالب درباره سلول های سرطانی، این است که آن ها پایبند این ارتباط و مجاورت با سلول های سالم نیستند. سلول های سرطانی روش هایی را برای نادیده گرفتن این سیگنال های ارتباطی ابداع میکنند. بنابراین می توانند بدون توجه به سیگنال های بین سلولی و فارغ از هر گونه مانع نگهدارنده ای، به صورت محلی سفر کرده و به بافتهای اطراف نفوذ می‌کنند.

تفاوتهای دیگری نیز بین سلولهای سرطانی و سلولهای طبیعی وجود دارد . این تفاوت ها به سلول‌های سرطانی که متاستاز داده اند این امکان را میدهد که در یک محل جدید قرار بگیرند و آنجا را خانه خود بدانند!