آشنایی با نتایج آزمایشات خون مربوط به سرطان

در صورتی که فردی مبتلا به بیماری سرطان باشد، غالبا انواع آزمایشات بر روی فرد بیمار انجام می گیرد. آزمایشات خون مربوط به سرطان برای نظارت و بررسی پاسخ بدن فرد به روند درمان انجام می گیرند. این آزمایشات می توانند تغییرات جزئی و کوچک را قبل از تبدیل شدنشان به مشکلات جدیتر نشان دهند. با پیگیری نتایج آزمایشات پزشک می تواند به محض بروز هر گونه تغییری در شمار سلول های خونی اقدامات لازم را انجام دهد و لذا از بروز بسیاری از مشکلات مرتبط با سرطان و عوارض جانبی درمان سرطان پیشگیری نماید. در این مقاله دو نوع از رایج ترین آزمایش های خون و اطلاعاتی که این آزمایشات درباره سلامتی شما در اختیار پزشکان قرار می دهند، ارائه شده است: آزمایش شمارش کامل خونی (CBC) و پانل شیمی.

برخی از افراد نسخه ای از نتایج آزمایشات شان را برای خودشان بر می دارند و درباره نتیجه ازمایشات شان با یکی از اعضای تیم مراقبت های بهداشتی خود به گفتگو می پردازند. همچنین با اخذ یک نسخه از این آزمایشات، شما می توانید از محدوده نرمال آزمایش خون اطلاع یافته و به وضعیت خود از نظر قرارگیری در این محدوده نرمال پی ببرید.

شمارش کامل خون (CBC)

رایج ترین آزمون آزمایشگاهی که افراد مبتلا به سرطان در طول درمان انجام می دهند آزمایش شمارش کامل سلول های خونی، یا CBC نام دارد. خون از آب، پروتئین ها، مواد مغذی، و سلولهای زنده ساخته شده است. آزمایش CBC درباره سلول های خونی شما اطلاعاتی را در اختیار تیم مراقبت های بهداشتی قرار میدهد. این آزمایش به ارزیابی سه نوع اصلی سلولهای خونی می پردازد:

گلبول های قرمز خون
گلبول های سفید خون
پلاکت

هر یک از این سلول ها دارای هدف خاصی بوده و ممکن است در اثر بیماری سرطان و یا روش های درمانی سرطان آسیب ببینند.

گلبولهای قرمز خون (RBCs)

گلبول های قرمز به حمل اکسیژن پرداخته و دی اکسیدکربن را از سلول های بدن دور می سازند. آزمایش CBC گلبول های قرمز خون را از جهات مختلفی می سنجد، اما ساده ترین روش اندازه گیری سنجش هموگلوبین (Hgb) – بخشی از گلبول های قرمز که حامل آهن است – یا هماتوکریت (Hct) – درصد گلبولهای قرمز موجود در خون – می باشد. زمانی که مقادیر هموگلوبین و هماتوکریت بیش از حد افت کند، چنین وضعیتی کم خونی یا آنمی نامیده می شود.

پلاکتها (Plts)

پلاکتها به کنترل خونریزی کمک می کنند. با کاهش سطوح پلاکتی، شما ممکن است به سادگی دچار کبودی یا خونریزی شوید. زمانی که سطح پلاکتی به زیر ۲۰،۰۰۰ برسد، خطر خونریزی افزایش می یابد. هنگامی که تعداد پلاکتها کاهش می یابد، گروه مراقبت بهداشتی شما ممکن است این وضعیت را ترومبوسیتوپنی بنامد.

گلبولهای سفید (WBCs)

گلبول های سفید به مبارزه با عفونت ها می پردازند. انواع مختلفی از گلبول های سفید خون وجود دارد و هر یک از آنها به روش خاصی با عفونت مبارزه می کنند. از مهمترین گلبولهای سفید مقابله کننده با عفونت نوتروفیل ها هستند. پزشکان به بررسی تعداد مطلق نوتروفیل (ANC) می پردازند. ANC یک فرد سالم بین۲۵۰۰ و ۶۰۰۰ می باشد.

ANC از طریق ضرب کردن تعداد گلبول های سفید در درصد نوتروفیل های خون بدست می آید. برای مثال، اگر تعداد WBC ۸،۰۰۰ است و ۵۰ درصد از گلبول های سفید خون نوتروفیل هستند، ANC معادل ۴۰۰۰ می باشد (۸۰۰۰ × ۰.۵۰ = ۴۰۰۰).

هنگامی که ANC به کمتر از ۱،۰۰۰ برسد، چنین وضعیتی نوتروپنی نامیده می شود. پزشکانANC بیماران سرطانی را به دقت مورد بررسی قرار می دهند، زیرا هنگامی که ANC به کمتر از ۵۰۰ برسد، خطر ابتلا به عفونت بسیار افزایش می یابد.

پانل شیمی

نوع دیگری از آزمایش خون به بررسی شیمی خون می پردازد. همچنین، پانل شیمی با نام های دیگری از قبیل نیمرخ متابولیکی یا پروفایل شیمی خون شناخته می شود. یک نمونه خونی را می توان برای سنجش موارد بسیاری از جمله موارد ذیل بکار بست:

چربی ها
پروتئین ها
قند (گلوکز)
الکترولیت ها ( از قبیل پتاسیم، منیزیم، سدیم و کلسیم )
آنزیم ها

برخی از آزمایشات مربوط به شیمی خون قادرند اطلاعاتی را درباره چگونگی کارکرد بدن ارائه دهند. برای مثال، مطالعات مربوط به عملکرد کبد راجع به چگونگی عملکرد کبد اطلاعاتی را در اختیار پزشک قرار می دهد. نوع دیگری از این آزمایشات به بررسی عملکرد کلیه ها می پردازد. همچنین ممکن است آزمایشات پانل شیمی بتواند سایر مشکلات مربوط به نحوه عملکرد بدن را آشکار سازد.

برخی از روش های درمانی می توانند تغییراتی را در نحوه عملکرد بدن ایجاد نمایند، مثلاً موجب افت پتاسیم خون شوند. همچنین تعادل شیمی خون شما ممکن است بدلیل دهیدراسیون (کمآبی) ناشی از تهوع، استفراغ و اسهال دچار تغییراتی شود. در صورت وجود نگرانی در رابطه با هریک از این مسائل، پزشک می تواند آزمایشات پانل شیمی را تجویز نماید.

در صورتی که آزمایشات دال بر کاهش برخی از الکترولیت ها باشند، ممکن است پزشک تصمیم به جایگزینی آنها بگیرد. در صورتی که آزمایش موید دهیدراسیون باشد، مایعات درون وریدی به بیمار تزریق خواهد شد. انجام تمامی آزمایشات طبق دستور پزشک اهمیت بسزایی دارد، زیرا در اغلب موارد تا کاهش یا افزایش فاحش و خطرناک یک یا چندین مورد از مواد شیمیایی بدن، فرد هیچ گونه علامت خاصی ندارد.

نحوه دستیابی به مقادیر نرمال و طبیعی

هر آزمایشگاهی دامنه عددی خاص خود را به عنوان مقادیر نرمال برای نتایج آزمایشات پانل شیمی و تعداد سلولهای خونی در نظر دارد. محدودهای که برای یک آزمایشگاه کاملاً طبیعی است شاید درباره آزمایشگاه دیگری به طور کامل صدق ننماید، بنابراین توجه به محدوده نرمال آزمایشگاه مربوطه هنگام بررسی نتایج ازمایشات اهمیت دارد. همچنین محدوده نرمال برخی آزمایشات بر اساس سن و جنس متغیر می باشد. به عنوان یک قاعده ی کلی، این محدوده نرمال بر روی برگه آزمایشگاهی در ادامه نتایج آزمایش بیمار آمده است.

اصطلاحات و اعداد رایج موجود در گزارشات CBC و معانی ضمنی آنها در جدول ذیل بیان شده است:

آزمایش	واحدها	مقادیر نرمال^#	معانی
(WBC) گلبولهای سفید خون	x 1000/mm^۳	۵–۱۰	تعداد سلوهای مقابله کننده با عفونت
(RBC) گلبولهای قرمز خون	x 1,000,000/mm^۳	۴.۲–۶.۱	تعداد گلبولهای قرمز خون
(Hgb) هموگلوبین	g/dL	۱۲–۱۸	سنجش گلبول های قرمزی که به حمل اکسی‍ژن و دی اکسی کربن می پردازند.
(Hct ) هماتوکریت	%	۳۷–۵۲	درصد گلبول های قرمز خون
(Plt) پلاکتها	x 1,000/mm^۳	۱۵۰–۴۵۰	تعداد پلاکتها. دانستن تعداد پلاکتها به تشخیص خطر خون ریزی کمک می کند

* توجه داشته باشید که همانند جدول فوق نتایج اغلب به شکلی کوتاه ارائه می شوند. به عنوان مثال، نتیجه مربوط به گلبولهای سفید ممکن است به جای ۶،۲۰۰ به صورت ۶.۲ نشان داده شود و به همین دلیل است که ستون مربوط به واحدها به صورت مضربی از ۱۰۰۰ (۱۰۰۰×) و گاها تحت عنوان حرف اختصاری K نشان داده می شود. نتایج مربوط به گلبول های قرمز نیز اغلب به صورت مضربی از یک میلیون و بعضی اوقات تحت عنوان حرف اختصاری M نشان داده می شود. حروف اختصاری MM3 بر میلیمتر مکعب دلالت دارد، که معادل همان میکرولیتر (میکرولیتر) است. گرم توسط حرف g نشان داده شده و dL به معنای دسی لیتر می باشد.

البته محدوده این اعداد بین آزمایشگاه های مختلف متفاوت است.

در جدول ذیل مثالی از نتایج آزمایش CBC یک فرد مبتلا به کم خونی، و یا فردی با سطوح پایین هموگلوبین و هماتوکریت ارائه شده است:

آزمایش	نتایج	محدوده مرجع^#	همچنین ممکن است این نتایج مطابق ذیل ارائه شوند
(WBC) گلبولهای سفید خون	۶.۲ x 1000/mm^۳	۵–۱۰	۶.۲K/mm^۳ or 62,000/mm^۳ ۶.۲K/µL or 62,000/µL
(RBC) گلبولهای قرمز خون	۴.۴ x 1,000,000/mm^۳	۴.۲–۶.۱	۴.۴M/mm^۳ or 4,400,000/ mm^۳ ۴.۴M/µL or 4,400,000/µL
(Hgb) هموگلوبین	۹ g/dL (L)	۱۲–۱۸
(Hct ) هماتوکریت	۲۸% (L)	۳۷–۵۲
(Plt) پلاکتها	۱۷۸ x 1000/mm^۳	۱۵۰–۴۵۰	۱۷۸K/mm^۳ or 178,000/mm^۳ ۱۷۸K/µL or 178,000/µL

البته محدوده این اعداد بین آزمایشگاه های مختلف متفاوت است.

ممکن است پس از نتایج بیشتر یا کمتر از حد نرمال، حروف (H) و یا (L) بدنبال عدد مربوطه بیاید و یا اینکه ممکن است حروف (H) و یا (L) در سمت کنار و یا در ستون دیگری به منظور جلب توجه به سمت نتیجه غیر طبیعی آورده شود.

همچنین، اخذ نسخه ای از نتایج آزمایش امکان قیاس نتایج آزمایش خودتان با دامنه نرمال را فراهم نموده و پرسش درباره نتایج آزمایش و معانی آنها را برایتان آسانتر می کند.

ترجمه شده از وبسایت: www.cancer.org